Retinopatia cukrzycowa – charakterystyka choroby

Retinopatia cukrzycowa jest jednym z poważniejszych powikłań cukrzycy typu I i II. Jest spowodowana przez długotrwałe uszkodzenie naczyń krwionośnych w oku, co może powodować różnorodne zaburzenia wzroku. Czym jest retinopatia cukrzycowa? Jakie są jej rodzaje?

Co to jest retinopatia cukrzycowa? Rodzaje

Retinopatia cukrzycowa jest jednym z najgroźniejszych powikłań występujących u osób chorujących na cukrzycę. Cechą charakterystyczną tej choroby jest uszkodzenie drobnych tętnic (naczyń krwionośnych), które pokrywają jedną z wewnętrznych warstw oka – siatkówkę. Jest ona odpowiedzialna za przetwarzanie bodźców świetlnych. Retinopatia cukrzycowa ze względu na swoją etiologię zaliczana jest do tzw. mikroangiopatii cukrzycowych. Oznacza to, że w przebiegu choroby dochodzi do uszkodzenia struktur oka odpowiedzialnych za prawidłowe widzenie.

Retinopatia cukrzycowa rozwija się zarówno u osób chorujących na cukrzycę typu 1, jak i 2. Wg szacunkowych danych po około 15 latach większość cukrzyków będzie cierpiała na tę chorobę. Retinopatia cukrzycowa stanowi najczęstszą przyczynę utraty wzroku u osób między 20 a 74 rokiem życia. Ryzyko zachorowania na tę chorobę wzrasta wraz z brakiem kontroli cukrzycy i/lub występowaniem chorób współistniejących np. otyłości czy nadciśnienia tętniczego.

W medycynie wyróżnia się dwa główne rodzaje retinopatii cukrzycowej: nieproliferacyjna i proliferacyjna. Jednak WHO rozróżnia, aż 5 rodzajów tego schorzenia:

• retinopatia nieproliferacyjna:
•  z makulopatią
•  bez makulopatii, 
• retinopatia przedproliferacyjna
• retinopatia proliferacyjna z powikłaniami.
• retinopatia proliferacyjna

W przypadku retinopatii nieproliferacyjna ryzyko wystąpienia powikłań jest najmniejsze. Warto pamiętać, że nieleczona retinopatia nieproliferacyjna może doprowadzić do wystąpienia innych odmian tegoż schorzenia, a tym samy wystąpienia groźnych powikłań np. mikrotętniaków naczyń krwionośnych siatkówki.

Z kolei w przypadku retinopatii proliferacyjnej wykształcane są nowe naczynia krwionośne o nieprawidłowej budowie – następuje proces neowaskularyzacji. Osłabiona struktura naczyń sprawia, że występują liczne krwawienia w siatkówce, które mogą doprowadzić do powstania tkanki bliznowatej, a w konsekwencji do uszkodzenia, a nawet utraty wzroku.

Jakie są objawy?

Pierwsze objawy retinopatii cukrzycowej jest trudno dostrzec. Z upływem czasu jakość widzenia ulega znacznemu pogorszeniu – prawie wszyscy cukrzycy z czasem wykształcają różnorodne formy retinopatii cukrzycowej. Chorzy najczęściej skarżą się na „męty” w polu widzenia (gdy występują wylewy krwi do oka) lub nieprawidłowe widzenie centralne. Do innych objawów tej choroby zalicza się:

• zaburzenia ostrości widzenia
• pogorszenie jakości widzenia przy złym oświetleniu
• nadwrażliwość na jasne światło
• pojawiania się ciemnych plamek w polu widzenia

Jednak stopień nasilenia niepokojących objawów zależy wyłącznie od wielkości uszkodzonej siatkówki, dlatego też chorzy na retinopatię cukrzycową mogą doświadczać szeregu innych objawów takich jak m.in.  utrata ostrości wzroku czy zaburzenia w polu widzenia. Niewykryta i nieleczona retinopatia cukrzycowa może doprowadzić do odwarstwienia się siatkówki, czy innych niepokojących zmian takich jak:

• obrzęku plamki żółtej
• odklejenia siatkówki oka
• wysięki w plamce lub jej niedokrwienie
• krwawienia śródsiatkówkowe, przedsiatkówkowe lub do ciała szklistego
• a w skrajnych przypadkach nawet jaskra.

Warto pamiętać, że w przypadku dobrze kontrolowanej cukrzycy pacjenci bardzo często nie mają żadnych objawów lub są one nieodczuwalne. Jeśli u chorego z cukrzycą pojawią się zmiany w polu widzenia, to należy jak najszybciej skonsultować się z okulistą, aby wykonać niezbędne badania.

Jak się diagnozuje?

Podstawowym elementem w diagnozowaniu cukrzycy jest prawidłowe zdiagnozowanie choroby podstawowej, czyli cukrzycy. Dlatego w pierwszej kolejności zaleca się wykonanie takich badań jak m.in.

• pomiar stężenia glukozy we krwi na czczo
• test obciążenia glukozą
• pomiar stężenia glukozy w moczu
• badanie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c)

Na postawie wyników powyższych badań lekarz może rozpoznać cukrzycę oraz określić stopień jej zaawansowania. Badanie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) pozwala na retrospektywną ocenę kontroli glikemii u chorego, a tym samym pozwala w sposób miarodajny ocenić ryzyko powikłań oraz wprowadzić ewentualne zmiany w leczeniu.

Osoby chorujące na cukrzycę zarówno typu I, jak i II powinny znajdować się pod stałą opieką okulisty. Podczas wizyt lekarz dokonuje badań gałki ocznej:

• z wykorzystaniem oftalmoskopu, który uwidacznia zmiany chorobowe w dnie oka
• USG
• angiografia fluoresceinowa
• tomografia optyczna (OCT siatkówki)

Czy można zapobiegać retinopatii cukrzycowej?

Tak jak w przypadku niemal każdej choroby niezbędna jest profilaktyka. Aby zapobiegać uszkodzeniu wzroku, warto cały czas kontrolować poziom glikemii we krwi (długotrwały wysoki poziom cukrzycy we krwi jest jednym z ważniejszych czynników ryzyka). Dlatego w przypadku cukrzycy należy bezwzględnie stosować się do zaleceń lekarskich dotyczących diety. W zależności od stopnia zaawansowanie cukrzycy leczenie może polegać również na włączeniu odpowiedniej farmakoterapii np. tabletek lub w formie zastrzyków. Jednak niezależnie od metody leczenia chory powinien regularnie wykonywać pomiary cukru we krwi w ciągu dnia.  

Poza leczeniem farmakologicznym i stosowaniem diety ważne jest, aby chory na cukrzycę przechodził regularne badania kontrolne. Dzięki temu możliwe jest szybkie wykrycie patologicznych zmian w obrębie siatkówki, a tym samym wdrożenie właściwego leczenia, które pozwoli na zminimalizowanie ryzyka wystąpienia ciężkich powikłań po retinopatii.

Jak się leczy? 

Leczenie retinopatii cukrzycowej ma na celu zatrzymanie rozwoju patologicznych zmian – nowych naczyń krwionośnych, a nawet usunięcie innych uszkodzeń siatkówki, które mogą wpłynąć na inne dolegliwości związane z tym schorzeniem. W pierwszym stadium choroby stosuje się leczenie farmakologiczne polegające na zastosowaniu leków z wybranych grup, które spowalniają postęp choroby i zmniejszają ryzyko powikłań. Leczenie późnych stadiów choroby są to głównie zabiegi chirurgiczne takie jak:

• laseroterapia siatkówki,
• zastrzyki do ciała szklistego
• witrektomia
• fotokoagulacja laserowa
• iniekcje anty-VEGF

Wybór zabiegu jest dostosowany do stanu zdrowia pacjenta i stopnia zaawansowania choroby. Dlatego zawsze powinien być ustalany indywidualnie, po konsultacji z okulistą.

 

Pamiętaj, że ważnym elementem w zapobieganiu i leczeniu retinopatii cukrzycowej jest odpowiednio skomponowana dieta. Przy wystąpieniu wczesnych objawach retinopatii cukrzycowej np. zaburzenia ostrości obrazu należy jak najszybciej skontaktować się z okulistą.