Odwarstwienie siatkówki – co to za choroba i jak leczyć

Odwarstwienie siatkówki jest poważną chorobą oczu, która nieleczona może doprowadzić nawet do utraty wzroku. Dlatego tak ważna jest szybka interwencja lekarska, gdy wystąpią pierwsze symptomy tej choroby. Jakie są charakterystyczne objawy odwarstwienia siatkówki?

Czym jest odwarstwienie siatkówki i jakie są jego objawy?

Odwarstwienie siatkówki nazywane jest potocznie oklejaniem siatkówki. Jest to choroba oczu, podczas której dochodzi do odłączenia się siatkówki czuciowej (sensorycznej) od nabłonka barwnikowego. Choroba ta powoduje upośledzenie narządu wzroku, a w skrajnych przypadkach może doprowadzić również do ślepoty. Odwarstwienie siatkówki błędnie nazywane jest rozwarstwieniem siatkówki, które jest inną jednostką chorobową.

Rodzaje odwarstwień siatkówki

Ze względu na różne przyczyny powstawania odwarstwienia siatkówki w okulistyce wyróżnia się trzy rodzaje tego schorzenia:

• Przedarciowe odwarstwienie siatkówki. Zwane jest również jako otworopochodne. Schorzenie to występuje u 1 na 10 tys. osób, u 10% z nich jest to choroba obustronna oczu. Najczęściej chorują na nie mężczyźni (60% przypadków) między 40, a 70 rokiem życia. Główną przyczyną tej choroby jest tzw. tylne odłączenie ciała szklistego. U 40% pacjentów z przedarciowym odwarstwienie siatkówki występuje również zwyrodnienie kraciaste.
• Trakcyjne odwarstwienie siatkówki. Na powierzchni siatkówki pojawia się kurczliwa tkanka włóknista, która powoduje oddzielenie siatkówki od nabłonka barwnikowego. Ubytki w polu widzenia pojawiają się bardzo powoli (są niemal niezauważalne przez pacjenta). Choroba ta występuje również u dzieci przedwcześnie urodzonych, u których została zdiagnozowana retinopatia wcześniacza.
• Wysiękowe odwarstwienie siatkówki. Uszkodzona jest tzw. zewnętrzna bariera krew-siatkówka, co powoduje przedostawanie się i gromadzenie się płynu podsiatkówkowego pochodzącego z naczyniówki do przestrzeni podsiatkówkowej na skutek wystąpienia stanu zapalnego lub urazów czy guzów wewnątrzgałkowych.

Przyczyny odwarstwień siatkówki

Przyczyny występowania odwarstwień siatkówki są zależne od rodzaju tego schorzenia.
Na wystąpienie przedarciowego odwarstwienia siatkówki najbardziej narażone są osoby:

• z krótkowzrocznością pow. 3,5 procent,
• po urazach gałki ocznej,
• osoby po operacji zaćmy ze sztuczną soczewką,
• cierpiące na choroby układowe takie jak m.in. zespół Sticklera czy Ehlersa-Danlosa.

Trakcyjne odwarstwienia siatkówki występuje najczęściej u pacjentów:

• cierpiących na ostre zapalenie wewnątrzgałkowe,
• mających uszkodzony tylny odcinek oka,
• chorujących na cukrzycę, których występuje tzw. retinopatia proliferacyjna,
• u wcześniaków ze stwierdzoną retinopatią.

Wysiękowe odwarstwienie siatkówki występuje najczęściej u osób:

• cierpiących na guzy naczyniówki pierwotne i przerzutowe,
• stany zapalne, np. martwicze zapalenie siatkówki czy choroba Harady;
• tzw. przeciek z naczyń podsiatkówkowych,
• nadciśnienie tętnicze,
• zatrucie ciążowe,
• zwyrodnienie plamki żółtej,
• białaczkę,
• niewydolność nerek.

Kto jest narażony na tę chorobę?

W zależności od rodzaju odwarstwień siatkówki na tę chorobę narażone są inne grupy osób. Ogólnie przyjmuje się, że do czynników ryzyka występowania tej choroby zalicza się:

• wiek – odwarstwienia siatkówki występują głównie u osób po 40. roku życia,
• wcześniejsze występowanie odwarstwień siatkówki w drugim oku,
• występowanie odwarstwień siatkówki w najbliższej rodziny,
• uraz, np. uderzenie piłką czy pięścią,
• głęboka krótkowzroczność,
• przebyte wcześniej zabiegi chirurgiczne na oczy, np. leczenie zaćmy,
• występowanie różnych zespołów chorobowych m.in. chorób genetycznych.

Pacjenci, którzy należą do grupy ryzyka występowania odwarstwień siatkówki powinni kontrolować swój wzrok co najmniej raz w roku u okulisty. Jeśli wystąpią nagłe zmiany w polu widzenia lub pojawiają się błyski lub cienie, to należy udać się jak najszybciej do specjalisty.

Objawy odwarstwień siatkówki

Odwarstwienie siatkówki oka jest nagłym stanem, który wymaga niemal natychmiastowej interwencji okulistycznej. Choć odklejanie się siatkówki nie jest bolesne, to pojawiają się charakterystyczne symptomy, które możemy podzielić na podmiotowe (pacjent sam je zauważa) oraz przedmiotowe (stwierdzone podczas badania lekarskiego).

Do symptomów odwarstwień siatkówki, które są zauważane przez pacjenta należą:

• fotopsje, czyli tzw. błyskawice w polu widzenia, jest to jeden z klasycznych wczesnych objawów odwarstwień siatkówki;
• męty w ciele szklistym są to obiekty które poruszają się podczas ruchów gałki ocznej i rzucają przy tym cień na siatkówkę. Te męty w oku mogą przypominać „obrączkowate zmętnienie”, czy „pył tytoniowy”, czyli liczne czerwone lub czarne kropki;
• „zasłona przed okiem” czy „ciemna chmura” są spowodowane ubytkami w polu widzenia. Jest to objaw, który jednoznacznie wskazuje na odwarstwienie siatkówki, powstaje głównie w tzw. skrajnych obszarach widzenia;
• metamorfopsje, czyli tzw. zaburzenia w widzeniu osób lub przedmiotów;
  nagłe zaburzenia ostrości wzroku.

Do symptomów przedmiotowych odwarstwień siatkówki zalicza się:

• występowanie szarobiałego, pofałdowanego pęcherza uniesionej siatkówki oka;
  tzw. dziury w siatkówce;
• występowanie tzw. pyłu tytoniowego;
• hipotonię gałki ocznej.

Jak leczy się odwarstwienie siatkówki?

Jeśli doszło do odwarstwień siatkówki, to zaleca się głównie leczenie chirurgiczne. W zależności o wielkości uszkodzenia lekarz wybiera jedną z dostępnych metod:

Wczepy
Jest to rozwiązanie stosowane u osób z niewielkimi odwarstwień siatkówki. Wczepy mają postać gąbki lub taśmy silikonowej, które przyszywane są do twardówki. Są niewyczuwalne i zostają z pacjentem na zawsze.

Pneumatyczna retinopeksja
Metoda ta polega na „zaklejaniu” powstałych w siatkówce otworów za pomocą kriokoagulacji lub laserokoagulacji. Podczas zabiegu wykorzystywane są pęcherzyki rozprężającego się gazu, który podawany jest w zastrzyku bezpośrednio do ciałka szklistego. Po zabiegu zaleca się utrzymywanie takiej pozycji głowy, aby podane pęcherzyki mogły „dociskać” odwarstwioną siatkówkę.

Witrektomia
Stosowana jest w leczeniu trakcyjnych odwarstwień siatkówki oraz w niektórych przypadkach odwarstwień przedarciowego. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym i polega na usunięciu ciała szklistego, które zastępowane jest gazem wypełniającym gałkę oczną i utrzymującym w prawidłowej pozycji odwarstwioną siatkówkę. Metoda ta stosowana jest również w leczeniu innych chorób oczu, takich jak m.in. zapalenia gałki ocznej.

Czy można zapobiegać odwarstwieniu siatkówki?

Profilaktyka polega głównie na leczeniu chorób, które powodują występowanie odwarstwień siatkówki m.in. cukrzycy lub chorób naczyń krwionośnych. W takim przypadku zalecamy kontrolne badania okulistyczne co najmniej raz w roku.
Jeśli u pacjenta doszło do rozwarstwienia siatkówki, ale nie do odwarstwienia siatkówki, wtedy najczęściej przeprowadza się laserokoagulację, która minimalizuje ryzyko występowania odwarstwień siatkówki.
Odwarstwienie siatkówki oka jest bardzo poważną chorobą, dlatego nie należy ignorować jej objawów. W przypadku wystąpienia symptomów odwarstwiania siatkówki należy zgłosić się jak najszybciej do lekarza okulisty.